Geplaatst op: 27/06/2022

Terugblik symposium 25 jaar EN

1.1 In gesprek over onderzoek naar begrijpend lezen – Joyce Gubbels 

In de Valkhofzaal sprak Joyce Gubbels met diverse deelnemers vanuit hun verschillende achtergronden over hoe onderzoek bij kan dragen aan het verbeteren van het onderwijs in begrijpend lezen. Hierbij werd specifiek ingegaan op de vertaling en aansluiting van de resultaten van internationale onderzoeken als PISA en PIRLS en begrijpend leesonderzoeken op nationaal, regionaal en lokaal niveau naar de onderwijspraktijk. Ook is er gesproken over de effectiviteit van leesstrategieën en de verschillende factoren die een sterke invloed kunnen uitoefenen op de leesmotivatie en het leesplezier van leerlingen en hun begrijpend leesprestaties, namelijk de houding van ouders ten opzichte van lezen, de mate waarin de docent enthousiast is, de lesmethode en de toegang die leerlingen hebben tot boeken. De aanwezigen waren het erover eens dat de integratie van begrijpend lezen in andere vakken een positief effect heeft op de leesprestaties van leerlingen. Door begrijpend lezen te verweven in het onderwijs in andere vakken, wordt voorkomen dat het aanleren van leesstrategieën een doel op zich wordt, in plaats van een middel om tot leesbegrip komen.

1.2 Effectief leesonderwijs in de lerarenopleiding – Martine Gijsel en Annelies van der Lee

Martine Gijsel en Annelies van der Lee presenteerden de resultaten uit hun onderzoek naar onderwijs over dyslexie binnen de lerarenopleidingen basisonderwijs. Uit hun onderzoek komt naar voren dat studenten zich matig voorbereid voelen op de onderwijspraktijk inzake dyslexie. Tegelijk presteerden de studenten redelijk op de voorgelegde kennisvragenlijst. Uit de resultaten bleek dat de meeste opleidingen in één of twee leerjaren aandacht besteden aan dyslexie. Het gaat dan meestal om oorzaken en gevolgen van dyslexie, signaleren van leesproblemen en effectief begeleiden en interventies. Door een vol curriculum vinden opleidingen het lastig voldoende aandacht te besteden aan dit onderwerp. Daarnaast lichtten de onderzoekers een onderzoek door de Taalunie naar onderwijs over begrijpend lezen op de lerarenopleidingen toe. De aanwezigen bij de lezing kwamen van diverse achtergronden (lerarenopleiders, taalonderzoek, etc.), wat zorgde voor een interessante discussie waarbij zij vanuit verschillende invalshoeken hun licht konden laten schijnen op de bevindingen.

1.3 Samenwerking tussen onderwijs en zorg bij leesproblemen en dyslexie: hoe krijgen we het daadwerkelijk voor elkaar? – Evelien Krikhaar

Tijdens deze lezing werd het belang van een goedlopende dyslexieketen besproken en is er ingegaan op de knelpunten die bij de uitvoering van de keten komen kijken. Daaruit bleek onder andere dat het belangrijk is om ervoor te zorgen dat alle regionale partijen weten waar ze bruikbare informatie over de keten kunnen vinden en om deze partijen met elkaar in contact te brengen zodat zij onderling aan hun samenwerking kunnen werken.

1.4 Wat geven we leerkrachten terug uit onderzoek? Lancering van boek ‘Putting PIRLS to use in classrooms across the globe’ - Marian Bruggink (EN) en Andrea Netten (IEA)

Met trots presenteerden Marian Bruggink (EN) en Andrea Netten (IEA) het boek ‘Putting PIRLS to use in classrooms across the globe.’ Het Expertisecentrum Nederlands is al vanaf het begin als uitvoerder betrokken bij het grootschalige, internationale PIRLS onderzoek naar leesvaardigheid onder groep 6-leerlingen. Met dit boek geven het EN en IEA kennis terug aan de onderwijsprofessionals die samen met hun school en leerlingen de PIRLS-metingen al die jaren mogelijk hebben gemaakt. Het boek vormt een vertaalslag van relevante onderzoeksresultaten naar de onderwijspraktijk. Juist deze vertaalslag van wetenschap naar praktijk is het EN op het lijf geschreven. Onderwijskundigen en leerkrachten vinden in het boek concrete handvatten die hen kunnen ondersteunen bij het versterken van hun begrijpend leesonderwijs. Het boek is te vinden via deze link.

1.5 Leesmotivatie en leesprestaties: wat zegt de wetenschap en waar liggen kansen voor de praktijk? - Melissa in 't Zandt 

Wat kan er gedaan worden om leesmotivatie te bevorderen? Dat is de vraag die tijdens deze mini-lezing centraal stond. Er is veel onderzoek gedaan naar het bevorderen van leesmotivatie. Leesmotivatie en leesprestaties hebben een wederkerige relatie, ze versterken elkaar. In de sessie werd ook verteld over de toolbox die is samengesteld voor leesbevordering in het vmbo, waarvan de componenten ook te vertalen zijn naar andere niveaus en doelgroepen. Leraren kunnen deze toolbox inzetten op scholen om het lezen en de leesmotivatie van hun leerlingen te bevorderen. De toolbox bevat verschillende onderdelen waaronder een drieledig stappenplan: eerst het leesprofiel bepalen, dan een leesgesprek dat gevolgd wordt door het opstellen van een leesplan en vervolgens aan de slag gaan. De toolbox is online te vinden via deze link.

2.1 Effectief begrijpend leesonderwijs: integraal, in interactie en met instructie - Nicole Swart

Dat de verdiepende leesvaardigheid van Nederlandse leerlingen achteruitgaat, blijkt al geruime tijd uit internationale onderzoeken naar leesvaardigheden in het po en vo. In haar mini-lezing betoogde Nicole Swart dat effectief leesonderwijs berust op drie pijlers, namelijk: integraal, interactief en instructie. Door lezen te integreren met anderen taaldomeinen (spreken en schrijven) en specifieke aandacht te hebben voor leesvaardigheden bij andere vakken, kan de leesvaardigheid extra gestimuleerd worden. Het werken met verbredende en verdiepende thema’s met behulp van rijke teksten (die eveneens op rijke wijze worden gebruikt) draagt zo bij aan het verbeteren van de leesvaardigheden van leerlingen. Bovendien is het van belang om zowel de interactie met de tekst aan te gaan (wat voor tekst is het en op welke manier lees ik die) als om de interactie met elkaar aan te gaan over de inhoud van teksten. Tot slot is een goede balans tussen enerzijds directe instructie (met name voor de zwakke leerling ) en zelf ontdekken (self-enhanced discovery) van belang.

2.2 In gesprek over onderzoek naar leesproblemen en dyslexie – Martine Gijsel        

Tijdens deze sessie gaf Martine Gijsel eerst een kort overzicht van de huidige stand van zaken in het onderzoek naar leesproblemen en dyslexie. Hierna gingen de deelnemers in twee groepen met elkaar in gesprek over hun ideeën ten aanzien van een toekomstige onderzoeksagenda: waar zitten nog onduidelijkheden en kennishiaten en waar moet toekomstig onderzoek zich op richten? De Door de verschillende invalshoeken van de deelnemers vanuit hun eigen positie in het werkveld leidde dit tot een inzichtelijke discussie over huidig en wenselijk onderwijsonderzoek en -beleid .

2.3 Partnerschap in onderwijsverbetertrajecten: verbinding tussen onderzoek en praktijk - Judith Stoep

Judith Stoep vertelde in deze lezing over de Werkplaats Onderwijskansen Arnhem Nijmegen waar zij bij betrokken is. Deze werkplaats komt voort uit de wens om schoolteams en onderzoekers nauwer met elkaar samen te laten werken. Belangrijk voor het functioneren van deze werkplaatsen is het model van onderzoekend vermogen, dat uiteengezet kan worden in kennis benutten, onderzoekende houding, zelfontwikkeling en onderzoek doen. Het publiek werd gevraagd op welk punt van het model zij het grootste knelpunt ervaarden vanuit hun werkveld. De meerderheid van de aanwezigen gaf aan dat de grote hoeveelheid beschikbare kennis het lastig maakt kennis daadwerkelijk te benutten.

2.4 Dyslexiescans in het onderwijs - Marian Bruggink en Evelien Krikhaar 

Het Expertisecentrum Nederlands voert samen met andere partners Stimuleringsprogramma Aanpak Dyslexie uit. In het kader van dit programma zijn zogeheten dyslexiescans ontwikkeld voor het primair en voortgezet onderwijs. Evelien Krikhaar en Marian Bruggink gaven uitleg over hoe scholen deze digitale dyslexiescans kunnen inzetten als zelfevaluatie-instrument om zo inzicht te krijgen in de stand van zaken wat betreft de begeleiding van leerlingen met lees- en spellingproblemen en/of dyslexie en het huidige dyslexiebeleid binnen de school. Tijdens deze hands-on lezing namen de onderzoekers de aanwezigen mee in de opbouw van deze dyslexiescans en hoe scholen de uitslag van de scans kunnen gebruiken als startpunt voor duurzame verbeterslagen.