Kansrijke doorstroom van (hoog)begaafde leerlingen

Verschillende scholen voor voortgezet onderwijs hebben tussenklassen ingericht om (hoog)begaafde leerlingen te ondersteunen in de overgang van het basisonderwijs naar het voortgezet onderwijs. In dit onderzoek brengen wij de doelen en werkwijze van tussenklassen en kenmerken van de tussenklasleerling in kaart. Ook evalueren we hoe deze leerlingen zich tijdens en na de tussenklas ontwikkelen, en of en hoe tussenklassen bijdragen aan een kansrijke doorstroom van (hoog)begaafde leerlingen.

Wat is de tussenklas?

Tussenklassen worden vaak opgezet vanuit een individuele school, dus er is geen vast aanbod van zo’n tussenklas. Om die reden wordt eerst in kaart gebracht wat de beoogde doelgroep van de tussenklassen is, waar het aanbod uit bestaat en welke doelen scholen hopen te bereiken met de tussenklas. Daartoe wordt op basis van websites en schoolgidsen een brede inventarisatie van tussenklassen in Nederland uitgevoerd. Schoolleiders van scholen met een tussenklas worden 

vervolgens uitgenodigd om deel te nemen aan een gesprek waarin de doelgroep, toelatingscriteria, doelen en onderwijsvormen nog verder worden besproken.

Wie is de tussenklasleerling?

Vervolgens wordt met behulp van CBS-microdata meer zicht verkregen op de instroom van leerlingen in een aantal tussenklassen. Van deze tussenklassen worden voor een cohort leerlingen (2025/2026) enkele achtergrondkenmerken (zoals geslacht, leeftijd, migratieachtergrond, postcodegebied, sociaal-economische status) in kaart gebracht en vergeleken met vergelijkingsgroepen van leerlingen die regulier of versneld instromen op categorale gymnasia zonder een tussenklas te hebben gevolgd. Om nog beter zicht te krijgen op de ondersteuningsvragen en ontwikkeldoelen van tussenklasleerlingen wordt aanvullend dossieronderzoek uitgevoerd voor dit cohort leerlingen.

Hoe ontwikkelt de tussenklasleerling zich tijdens en na de tussenklas?

Via vragenlijsten volgen we de ontwikkeling van tussenklasleerlingen gedurende en na uitstroom uit de tussenklas en vergelijken deze weer met de ontwikkeling van leerlingen uit vergelijkingsgroepen. Ook de doorstroom binnen het voortgezet onderwijs wordt gemonitord. Op basis van een analyse van leerlingdossiers gaan we bovendien na of de persoonlijke doelen van de leerlingen zijn behaald. We brengen aan de hand van interviews met tussenklasleerlingen en hun ouders in kaart in hoeverre de tussenklas hen heeft geholpen om de doelen te bereiken. In deze interviews en in focusgroepen met docenten en coördinatoren brengen we tot slot in kaart wat volgens hen werkzame elementen of juist belemmerende factoren waren voor een bijdrage van de tussenklas aan de ontwikkeling van leerlingen.

Onderzoeksconsortium

Het onderzoek wordt uitgevoerd door een consortium van onderzoekers van het LEARN! Research Institute van de Vrije Universiteit Amsterdam, KBA Nijmegen en Expertisecentrum Nederlands en loopt van 2025 tot en met 2029.