Lezen & Schrijven

Goede lees- en schrijfvaardigheden zijn essentieel om deel te kunnen nemen aan onze geletterde maatschappij. Formeel start het lees- en schrijfonderwijs in groep 3, maar vaak worden er bij de kleuters al voorbereidende activiteiten ondernomen. Zo leren kleuters vaak doelgericht maar op een speelse en voor hen aansprekende manier rijmen, hakken en plakken en leren ze vaak zelfs al een aantal letters. In deze eerste periode (groep 1, 2 en 3), de periode van de beginnende geletterdheid, is er voornamelijk veel aandacht voor technisch lezen en spellen, twee kanten van dezelfde medaille. Technisch lezen is de vaardigheid van het omzetten van letters in klanken en het samenvoegen van deze klanken tot woorden. Bij spellen moet een woord juist opgedeeld worden in klanken en moeten klanken gekoppeld worden aan letters die vervolgens opgeschreven kunnen worden. Zodra leerlingen de technische basis onder de knie hebben, verschuift de aandacht steeds meer naar de gevorderde geletterdheid. Kern van deze periode is dat leerlingen leren om vloeiende lezers te worden, om tijdens het lezen een mentaal beeld van de inhoud van de tekst te vormen en om strategisch een tekst te kunnen schrijven. Vloeiend kunnen lezen betekent dat een lezer zonder fouten leest (accuraat), op een vlotte manier (tempo) en met een goede intonatie (expressief). Het vormen van een mentaal beeld tijdens het lezen, oftewel begrijpend lezen, is een complex proces waarbij verschillende vaardigheden en kennisbronnen een rol spelen. Zo moeten leerlingen niet alleen in staat zijn om vloeiend een tekst te kunnen lezen, maar moeten leerlingen ook de betekenis van de woorden in de tekst kennen en moeten ze de informatie uit de verschillende tekstendelen aan elkaar en aan aanwezige voorkennis verbinden (woordenschat). Ook bij strategische schrijven van teksten halen leerlingen kennis over een onderwerp op uit hun geheugen. Wanneer ze er vervolgens een verhaal over schrijven moet er ook aandacht zijn voor onder andere woordkeuze, zinsbouw, spelling, een leesbaar handschrift, en bladspiegel.
 

Integraal, interactief en met instructie

Goed lees- en schrijfonderwijs wordt gekenmerkt door een integrale en doelgerichte aanpak, vindt plaats in een betekenisvolle context, in interactie met de leerkracht en klasgenoten en volgens de principes van directe instructie. Door het lees- en schrijfonderwijs aan elkaar te koppelen en integraal aan te bieden ontstaan betekenisvolle leermomenten voor leerlingen die aansluiten bij hun interesses en leefwereld. Doelgerichtheid wordt gekenmerkt door het werken vanuit een duidelijk visie met oog voor de doorgaande leerlijnen voor lezen en schrijven. Daarnaast dienen ook de lees- en schrijftaken een inhoudelijk doel te hebben, waardoor het lezen en schrijven voor leerlingen betekenisvol wordt. Interactie met de leerkracht en klasgenoten zorgt er op een natuurlijke manier voor dat vaardigheden zich kunnen ontwikkelen. Door gezamenlijk een tekst te lezen, de inhoud van een tekst te bespreken en schrijfopdrachten aan te gaan ontstaat een gezamenlijk leerproces waarbij leerlingen van en met elkaar kunnen leren. Taal is van nature interactief. Instructie, ten slotte, zorgt ervoor dat met name de strategische vaardigheden (bijv. technisch leren lezen en spellen, maar ook gebruiken van specifieke lees- en schrijfstrategieën) zich kunnen ontwikkelen. Hierbij staat het modellen of hardopdenkend voordoen centraal. Leerkrachten geven zo een inzicht in het eigen denkproces wat leerlingen helpt om onzichtbare processen die plaatsvinden in het hoofd zichtbaar te maken. Na instructie oefenen leerlingen eerst onder begeleiding en daarna zelfstandig, waarna gecontroleerd wordt of iedereen de stof heeft begrepen.
 

Wat biedt het EN?

Het Expertisecentrum Nederlands heeft veel expertise op het gebied van lezen en schrijven. In (inter)nationale vergelijkingsstudies monitoren we het begrijpend leesniveau van Nederlandse leerlingen in het basisonderwijs (PIRLS en Peil.Leesvaardigheid) en voortgezet onderwijs (PISA). Op verzoek van bijvoorbeeld gemeenten of schoolbesturen helpen we regelmatig scholen om hun leesonderwijs en de leesprestaties van hun leerlingen te evalueren en verbeteren. Daarnaast gebruiken veel scholen onze publicaties om het lees- en schrijfonderwijs op school te verbeteren.

Heeft u een vraag over Lezen en schrijven en bent u benieuwd wat we voor u kunnen betekenen? Neem dan contact met ons op via info@expertisecentrumnederlands.nl.