Peil.Schrijfvaardigheid tweede leerjaar voortgezet onderwijs 2024
In het voorjaar van 2024 wordt een peilingsonderzoek uitgevoerd naar de schrijfvaardigheid van leerlingen in het voortgezet onderwijs (vo). We onderzoeken hoe het gesteld is met de kennis en vaardigheden van leerlingen uit het tweede leerjaar. Daarnaast wordt ook het onderwijsleerproces in kaart gebracht.
Goed ontwikkelde schrijfvaardigheden zijn, ook in onze digitale kenniseconomie, van onmisbare waarde en een sterke voorspeller van schoolsucces. Met de opkomst van computers, tablets en mobiele telefoons zijn we, zowel in het onderwijs als in de maatschappij, meer en meer gaan schrijven. Zo corresponderen we niet alleen veel met elkaar door middel van e-mails en zakelijke brieven, maar vindt bijvoorbeeld ook het eerste contact met zorg- en dienstverleners vaak schriftelijk plaats via het invullen van een digitaal formulier. Ook met de opkomst van sociale media heeft communicatie steeds meer een geschreven vorm aangenomen. Deze media zijn steeds meer een plek geworden waarop we publiekelijk onze (professionele of persoonlijke) mening uiten. Naast deze communicatieve en expressieve functies van schrijven speelt schrijven een enorm belangrijke rol in het leren op school. Schrijven helpt leerlingen om hun denkproces te organiseren en te verdiepen en stelt leerlingen daarmee in staat de nieuwe informatie die ze aangeboden krijgen (door bijvoorbeeld te lezen of te luisteren) te verwerken. Dit verwerken is een essentiële voorwaarde om deze nieuwe kennis ook daadwerkelijk op te slaan in het geheugen. Naast dat leerlingen goed moeten leren lezen en rekenen, is goed leren schrijven dan ook een van de kerntaken van het onderwijs.
De Inspectie van het Onderwijs zet ieder schooljaar onder de naam Peil.Onderwijs peilingsonderzoeken uit. Met de peilingsonderzoeken worden periodiek gegevens verzameld over het onderwijsaanbod en de onderwijsresultaten in het (speciaal) basisonderwijs, het voortgezet (speciaal) onderwijs en het speciaal onderwijs. In het schooljaar 2023-2024 wordt er onderzoek gedaan naar de schrijfvaardigheid van leerlingen in het voortgezet onderwijs. Resultaten geven op een betrouwbare manier inzicht in schrijfprestaties van leerlingen in het tweede leerjaar van alle onderwijstypen in het voortgezet onderwijs. Het is de eerste keer dat dit peilingsonderzoek plaats gaat vinden. Daarnaast geven de resultaten ook inzicht in de relatie tussen de schrijfvaardigheid van leerlingen en kenmerken van leerlingen, leraren, scholen en het onderwijsleerproces. Met behulp van een voor dit onderzoek ontwikkelde schrijftoets, wordt onderzocht in welke mate leerlingen voldoen aan de referentieniveaus 1F, 2F en 3F. Het referentiekader Taal en Rekenen, en de daarin beschreven taken en kenmerken van de taakuitvoering liggen ten grondslag aan de toets. Leerlingen krijgen verschillende schrijftaken voorgelegd waarmee de schrijfprestaties op drie verschillende taaktypen (correspondentie; formulieren invullen, berichten, advertenties en aantekeningen; verslagen, werkstukken, samenvattingen, artikelen) in kaart worden gebracht. De communicatieve doelen die in de taken zullen worden gevraagd, zijn: informeren, overtuigen, activeren, instrueren en amuseren. Leerlingen worden beoordeeld op de kenmerken van de taakuitvoering: samenhang, afstemming op doel, afstemming op publiek, woordgebruik en woordenschat, spelling, interpunctie en grammatica, en leesbaarheid. In de beoordeling zal vooral gelet worden op de communicatieve effectiviteit van een tekst en in mindere mate op de taalverzorging. Bij leerlingen, leraren en schoolleiders worden ook vragenlijsten afgenomen om, naast een aantal algemene en domeinspecifieke kenmerken, kenmerken van het onderwijsleerproces in kaart te brengen. De schrijfprestaties en de vragenlijsten worden vervolgens aan elkaar gekoppeld om uitspraken te doen over samenhangen. Daarnaast wordt op een klein groepje scholen een verdiepend, kwalitatief onderzoek uitgevoerd. In dit verdiepend onderzoek wordt nader ingezoomd op het onderwijsleerproces tijdens het schrijfonderwijs om zo de resultaten beter te kunnen duiden. Het onderzoek wordt uitgevoerd in samenwerking met Cito, de Radboud Universiteit en KBA Nijmegen. De resultaten worden eind 2024 uitgewerkt in een technische rapportage die aangeboden is aan de Inspectie van het Onderwijs. Zij publiceren in 2025 een publieksrapportage met de resultaten.
