Themapagina Taal- en leesonderwijs in het speciaal onderwijs op Onderwijskennis.nl

Een grote groep leerlingen in het speciaal onderwijs ondervindt problemen bij taal- en leesvaardigheid. Voor de website Onderwijskennis.nl stelden we een themapagina samen met handreikingen voor leerkrachten om het taal- en leesonderwijs te versterken.

Leerlingen met extra ondersteuningsbehoefte (SEN: Special Educational Needs) kunnen moeite hebben met het verwerven van gesproken en geschreven taal. Voor Onderwijskennis.nl stelden we daarom een themapagina samen over het Taal- en leesonderwijs in het speciaal onderwijs. Die pagina bestaat uit verschillende onderdelen:
•    een overzichtsartikel met zes aanwijzingen voor het aanpassen van het taal- en leesonderwijs voor leerlingen met SEN;
•    een verdiepend artikel waarin we ingaan op de bijzonderheden bij de verschillende taaldomeinen,
•    vragen uit de onderwijspraktijk, die in de Kennisrotonde van het NRO zijn beantwoord;
•    voorbeelden uit de praktijk;
•    publicaties die dieper ingaan op dit thema

De zes aanwijzingen uit het overzichtsartikel worden verbeeld in deze figuur:

1.    Hoge realistische verwachtingen hebben over leermogelijkheden is belangrijk voor alle leerlingen. Bij leerlingen met SEN dreigt het perspectief van lage verwachtingen. Het is daarom belangrijk dat je als leraar in het so realistische en uitdagende leerdoelen formuleert die voortkomen uit de gedachte dat álle leerlingen vooruitgang kunnen boeken.
2.    Bij die leerdoelen komen alle taaldomeinen aan bod: er is aandacht voor mondelinge en schriftelijke taal in een geïntegreerd aanbod, waarin spreken, lezen, schrijven en luisteren elkaar versterken. Op die manier kunnen leerlingen compensatiestrategieën inzetten als ze in één of meerdere domeinen problemen ervaren.
3.    Basiskwaliteit in instructie moet voor leerlingen in alle onderwijstypen hoog zijn en gebaseerd op bewezen effectieve aanpakken. Daarbovenop hebben leerlingen in het so behoefte aan meer herhaling, expliciete vormen van instructie, visualisaties en andere aanpassingen van het didactisch handelen en de leeromgeving.
4.    Het is ook van belang om regelmatig en systematisch zicht te houden op de ontwikkeling van de leerlingen. Dit doe je als leraar door de effecten van interventies te monitoren die je voor (individuele) leerlingen inzet en door goed te kijken naar welke ondersteuning (nog) nodig is.
5.    Daarbij hoort ook het aanpassen van de leeromgeving aan de ondersteuningsbehoefte van de leerlingen. De inrichting van de klas ondersteunt het leren en de klasorganisatie is flexibel: individuele instructie en oefening wissel je af met groepsinstructie en coöperatieve werkvormen, waarbij de leerlingen in wisselende samenstellingen samenwerken.
6.    Dat wordt ondersteund door effectieve samenwerking met ouders, onderwijsassistenten en andere teamleden. Met hen maak je duidelijke afspraken over de inhoud en vorm van instructie, de taakverdeling in de ondersteuning van de leerlingen. Ook zijn er regelmatige afstemmingsmomenten, omdat het onderwijs aan leerlingen met SEN een team effort is.

Neem voor meer informatie over dit onderwerp contact op met Judith Stoep (j.stoep@expertisecentrumnederlands.nl) of Melissa in ’t Zandt (m.intzand@expertisecentrumnederlands.nl), de samenstellers van de themapagina.