Domeinbeschrijving leesvaardigheid mbo

Ter voorbereiding op het peilingsonderzoek leesvaardigheid in het mbo 2026-2027 hebben onderzoekers van het Expertisecentrum Nederlands in 2024 een domeinbeschrijving leesvaardigheid voor het mbo ontwikkeld. Deze domeinbeschrijving beschrijft de wettelijk vastgestelde doelen van het onderwijs (het beoogd curriculum), hoe instellingen invulling geven aan leesonderwijs (het uitgevoerde curriculum) en de stand van zaken ten aanzien van de resultaten op het gebied van leesvaardigheid (gerealiseerd curriculum).

Beoogd curriculum

Voor het mbo is het beoogde curriculum vastgelegd in drie kaders: het Examen- en kwalificatiebesluit beroepsopleidingen WEB, de Regeling examinering Nederlandse taal beroepsopleidingen WEB en het Besluit Referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen. Met de eerste twee kaders is vastgelegd wat er getoetst moet worden in het mbo; met het derde kader wordt richting gegeven aan de inhoud van de toetsen (kenmerken en het niveau).

Uitgevoerd curriculum

De domeinbeschrijving laat zien dat mbo-instellingen ernaar streven om leesonderwijs beter te verbinden met beroepsgerichte vakken en om meer aandacht te besteden aan lezen voor plezier. Docenten spelen daarbij een cruciale rol, maar we weten nog weinig over de rollen die mbo-docenten aannemen in het leesonderwijs.

Gerealiseerd curriculum

Bij uitstroom uit het mbo behaalt een meerderheid van de studenten het beoogde referentieniveau. Een kleine meerderheid van de studenten is zelf ook tevreden over de geleerde vaardigheden (in het algemeen); iets minder dan de helft van de studenten is positief over de lessen Nederlands in het mbo. Bij instroom zijn studenten voldoende tevreden over de mate van competentie, toerusting en voorbereiding op het gebied van leesvaardigheid en de voorbereiding voor Nederlands vanuit het vo.

Advies

Op basis van de beschrijving van het beoogd, uitgevoerd en gerealiseerd curriculum wordt geadviseerd om in het peilingsonderzoek te toetsen op niveau 1F, 2F en 3F. Wat betreft de selectie van teksten wordt geadviseerd om te kiezen voor uitdagende, authentieke teksten met een variatie in onderwerpen, tekstsoorten, teksttype en een variatie in losse teksten en verzamelingen van teksten. De vragen bij deze teksten dienen aan te sluiten bij de kenmerken van de taakuitvoering uit het referentiekader (Begrijpen, Interpreteren, Evalueren, Samenvatten (alleen zakelijke teksten), Opzoeken (alleen zakelijke teksten). Om de verschillende kenmerken van de taakuitvoering op verschillende manieren in kaart te brengen wordt gepleit voor een variatie in vraagtypen (open/meerkeuze) bij de teksten.

Werkwijze

De domeinbeschrijving is in drie fasen tot stand gekomen. In de eerste fase is een documentanalyse uitgevoerd op wettelijke kaders voor het curriculum Nederlands (domein leesvaardigheid) en overige relevante kaders, maar ook methodes en methodieken uit het mbo en (wetenschappelijke) publicaties ten aanzien van het onderwijsaanbod en de prestaties op het gebied van leesvaardigheid. In fase 2 werd op basis van de documentanalyse een conceptrapportage opgesteld en afgestemd met inhoudsdeskundigen en opdrachtgever. Dit mondde uit in een advies met betrekking tot de peilen inhoud. In fase drie werd de conceptrapportage, inclusief het advies, in een veldraadpleging voorgelegd aan vertegenwoordigers uit de onderwijspraktijk. De opmerkingen uit de veldraadpleging zijn meegenomen bij het opstellen van de definitieve rapportage die diende als inhoudelijke onderlegger voor het peilingsonderzoek leesvaardigheid in het mbo 2026-2027.