Effectief en sociaal kunnen communiceren in de maatschappij vereist een goede mondelinge taalvaardigheid. Het gaat om het goed leren spreken, luisteren en gesprekken voeren: een belangrijke voorwaarde voor schoolsucces. Kinderen lijken deze vaardigheden grotendeels ‘vanzelf’ te ontwikkelen, vanuit een behoefte om met anderen in contact te komen en te blijven.
In de (voor)schoolse periode maken kinderen een enorme ontwikkeling door op het gebied van mondelinge taal. Van brabbelen, naar eerste woordjes, naar korte zinnetjes, naar langere zinnen en verhalen vertellen. Toch gaat deze ontwikkeling niet helemaal vanzelf. Het proces van verwerving en ontwikkeling vraagt om stimulering en ondersteuning van de volwassenen om hen heen. Sterke betekenisvolle voorbeelden van taalgebruik, de kans om optimaal taal zelf te gebruiken en feedback vanuit de directe omgeving zijn noodzakelijk. Op school zorgt de leerkracht voor het goede voorbeeld door veel, correcte, rijke en uitdagende taal te gebruiken. Daarnaast lokt de leerkracht taalproductie uit bij de kinderen met diverse interactievaardigheden, zoals gevarieerd vragen stellen, prikkelende beweringen doen of doorgaan op de inhoud van het gesprek. Ook geeft de leerkracht passende feedback: impliciet, bijvoorbeeld door de uitingen van de leerlingen in correcte en uitgebreidere vorm te herhalen, of expliciet door een reactie te geven op de mondelinge taak of het proces.
Doelgericht werken aan mondelinge taal
In mondelinge taal komen alle taaldomeinen samen: woordenschat, kennis van klanken (fonologie), woorddelen (morfologie), zinsbouw (syntax) en taalgespreksregels (pragmatiek). Mondelinge taal verdient een doelgerichte aanpak in het onderwijs. Met heldere en gestructureerde instructie, passende oefeningen die alle aspecten van taalproductie stimuleren en adequate feedback leren kinderen hoe ze zich moeten opstellen in een gesprek, hoe ze zich goed kunnen uitdrukken, hoe ze een heldere presentatie kunnen houden, hoe ze naar elkaar kunnen luisteren en hoe ze kunnen reflecteren op de vorm en mogelijkheden van taal en communicatie.
Onderwijs in mondelinge taal is krachtig wanneer het geïntegreerd wordt met onderwijs in de andere taalmodaliteiten lezen en schrijven. Spreken en luisteren zijn niet alleen voorlopers van geletterdheid, ze versterken de lees- en schrijfvaardigheid. Door het lezen van teksten en het doorpraten over de inhoud bouwen de leerlingen een diepe kennisbasis op. De mogelijkheden daarvoor worden nog verder vergroot als er verbinding is met betekenisvolle onderwerpen, bijvoorbeeld de onderwerpen uit de zaakvakken of het thematisch aanbod in de klas.
Wat biedt het EN?
Het Expertisecentrum Nederlands heeft sinds haar oprichting veel aandacht voor mondelinge taalvaardigheid. In de loop der jaren zijn diverse publicaties rondom het stimuleren van mondelinge taalvaardigheid voor het jonge kind ontwikkeld [zoals onze Taallijn-publicaties en de Combilist] en voor de gehele basisschool [zoals Opbrengstgericht werken en Honderduit]. Ook voerde het Expertisecentrum Nederlands in samenwerking met andere partners het Peilingsonderzoek Mondelinge Taalvaardigheid uit. Naar aanleiding van deze peiling ontwikkelden we samen met de Inspectie van Onderwijs de Reflectiewijzer Mondelinge Taalvaardigheid. Met de vragen en verwijzingen uit de reflectiewijzer kunnen schoolteams het gesprek over het mondelinge taalonderwijs op school richting geven. Daarnaast brachten we informatie samen over interventies op het gebied van mondelinge taal; die vindt u op de Themapagina Gesprokentaalinterventies op Onderwijskennis.nl
Heeft u een vraag over Mondelinge taal en bent u benieuwd wat we voor u kunnen betekenen? Neem dan contact met ons op via info@expertisecentrumnederlands.nl
